Guuëks
Ien Guuëk stoeët op den oek van de Kruuënstroeët én de Goutestroeët, niê vèè van de muiln va Terôgen e gruuët of. 't Skoljnof zéggen de ménsjken. Oemdat er op 't dak van 't èùs skolje lôgen. Da was iêt bezonder: skoljn vénjdje allieën moeë op de dôken va kérken én kastieëln.
Een skérf va zuuë 'n skolje ien aa-e zak da was e goê geriêf oem de jèèr van aa-e skalmer te krabben...
Wat da 'k naa goeën vertéln, gebuirn ien 't joeër 1918. Dèèn woenjn doeë drâ ménsjken op 't of: Zjouzéf Van Eeckhoudt, ien de fuufteg, ze zuuster Katrien Van Eeckhoudt, zésenvuufteg joeër én uile kozèèn, uuk Zjouzéf Van Eeckhoudt, 23 joeër. Dâne woenjn ègelék ien Nèègen. Moeë a woenjn gieël 'n uirlog bâ z'n noenkel én z'n tanjtn oem uiln t' elpen mei 't wérk. Aj was den bruûr van Irma Van Eeckhoudt, de moeder van Paul, Agnes en Urbain Jamaels.
We zén ien deisémber 1918 flak nô de wôpestielstand van den 11 den novémber. 't Was ne skaa-en tèèd. Op veil plosjn was ter oenger én érmoej. Doeë wier veil iengebrouken en ien apriel 1917 wiern op de muile va Loemek twieë ménsjke vermuuëd.
Ien de nacht van zoeëterdag 26 op zondag 27 deisember 1918 was 't nèèg slécht weir. " 't Es écht diêveweir" kotjn de ménsjken. En dânn nacht kwampe vieëtieng mann èùt Liêkérk én Loemek noeë 't Skoljnof. Doeë wier uuk vertéljdj da ze van Niênof én van Anderlécht kwampen. En ze zou-e mei de lésn tram noeë Guuëk gekomme zèèn...
't Was rond miedernacht. De drâ bewuuëners van 't of sliêpen.
Bouven de pjéstal sliêpen twieë gasten. Oê da ze ietjn, vertéljtj d' iestoure niet. Pertang zèèle speiln ne gruuëte rol ien 'n afluuëp v an 't veroeël.
Dei vieëtieng bandiêtn kwampen al 'n klèèn stoeët vanèùt Nèègen. Ze kroupen dui d' ôg en dui den bougoeëd liêpe ze noeë 'n achterkant van 't Skoljnof. Ze forseidn mei gruuët gewéljdj d' achterdui én vui dat iêmantn iêt koest doeng, ouverviêle ze ieëst Zjouzéf én dèèn Katrien ien uilen bérre. De joenge Zjouzéf sliep bouven én koest em batasj wégsteiken op de zolder. Dei lern bontn Zjouzéf én Katrien vast op uilen bérre. Nô nen tèèd begoest Katrien te lammenteirn da ze kaa â. Ieën van de diêven lachn ui èùt én zâ: "Wacht, iek zal a dékken mét de klieërkas."
En dèèn begoesn dei mann alle kasse lèèg te môken. Ze knopn de viêr oeken va lôkes oeënieën vui devan gruuëte zakken te môken. Al wat dat iêt va wèèrde â én niê te zwoeër was, stôke ze doeë-ien. En dèèn oenke ze dei zakken oeën de klienke van de duirn gerieëd vui mei te pakken. Ieëneste van dei kèèrels derzochn de kéljer. Ze droenken van de wèèn én 't biê da ze doeë vontn.
Wat dat dei ienbreikers niê en wiesn, da was dat er nog ander ménsjken op 't of woeërn dan dei twieë da ze vastgebonn â-en. Kozèèn Zjouzéf iêl em koes onder 't dak tuusken 't gebonte. Moeë de twieë gasn da bouven de pjéstal sliêpen, woeërn al rap wakker gewern van 't lawèèt dat dei manne mokn as ze d' achterdui forseidn. De twieë wiesn dierék wat dat er oeën d' and was. Van op den déljtj liête ze uile zakken noeë 't kafkot. Doeë was e gat ien de gèèvel nost de kant van de Lienjenbérg. En ien den doenkern gerokn ze wég èùt 't of én ze liêpen dui de èùswâ noeë de gebuûrn achter elp.
Ieënest manne kwampen mei. Ieënn â e gewèèr. Tegoeër lêpen ze noeë 't of én kroupen dui e gat ien d' ôg. Moeë den trékker va ze gewèèr bleif ôpern oeën 'n téksken én 't skot goenk af. Da gaf nen boenk!
De diêven da bienn ien de kéljer zôtn te drienken, verskoesjn. Ze stermn noe bouven, liêtn de lôkes mei 't gepiekt diengen angen én riesjn al alle kante wég.
Ondertuusken kwampen dei twieë gebuûrn mei 't gewèèr oeën de puuët van 't of én ze riêpen: "Zèè je 't gâ, Zjouzéf?", want ze woeëren benaat da ze ien den doenkern den boêr zou-e voeëtn.
De man mei 't gewèèr losn 'n sjâf oem dei lern te verjôgen. A skout zuuë zonner mieken ien 'n doenkern. Moe pér maluir votjn aj ieën van de diêven... Da was Blienk. Da was den nôm dat d' ander diêven em gôven, kwéste va makandern niê te verroeën. Ander zéggen dat 'n Blienk ietjn oemdat 'n ze geziecht zwét gemokt â mei schoenblienk. Moeë oemlangs uuërdeken vertéln va ménsjken van Bergloemek dat Blienk nen toênôm és ba uiln. En Blienk was van doeë. Moeë doeë-ouver vertél ek sjebiêt mieër.
Blienk wier duus bâ den ouverval op 't Skoljnof afgeskoutn. Reskeirlek pér maluir. A lôg opzâ van 't of ien 't gés. Aj â ne zwétte pardessuû oeën dat 'n biene gepiekt â. Z'n zakke zôte vol mei zielvere lèèpers én verkétn. En ien zèèn bienezak zot 'n flés sjampanj. Zuuë wier vertéljdj. D'ander ouvervallers woeërn duus al alle kantn luuëpe gegoeën. 'k Wei niê of da ze vazlèèven gepakt zén.
't Was ieënnalf 's nachts as 't vuigevaln és. Of dat de zjandérmen dierék gekomme zèèn, weitek niê. Van téléfoneirn was gieë sprôk én alles gebuirn te voêt.
Fiel Muuënes da mei Simonne De Moyter getraad és én dat ien de Abbeluuësstroeët woenjtj
és van op de Lienjenbérg. Aj èè mâ vertéljdj da ze moêder sondôsmérges van op de Lienjenbérg noeë de kérk ien Strâland goenk én da ze 't lèèk ien de wâ zôg liegen.
Ien alle geval, 's anderndôs wier da lèèk op 'n kérre gelèèd (soemege zéggen dat op ne krôwôge was) én noeë Guuëk gevuûd. Vui 't gemanjtjnèùs én de joengesskoul stont dèèn ewa kouterâ. 't Ieëste kot ietjn 't sprèùtkot. Doeë stont de poempiêrskérre van de gemanjtje ien. Moeë da sprrèùtkot dei uuk diensjtj as duuëdèùzeken. Doeë lâ Blienk ien afwachtienk van de begrôfenis.
Ondertuusken was bekoest gerokt da Blienk èègelék Edmondus Jacobs ietjn, dat 'n 32 joeër was én van Bergloemek, dat 'n getraad was mei Marslien Van Kalck én e motjn â, da ze ien Anderlécht ien de Aumalestroeët woenjn én dat 'n gieë gekoest beroêp â. Ien Bergloemek woenjn dei van Blienk. Blienk was nen bieëreman. Doe was zelfs e liêken ouver em. Da goenk azuuë: En Blienk zèèn bieër dânn ietj Lowiê, tiek boeriê tiek boeriê...
De begrôfenies was 14 dôge loeëter. Op nen achternoên ien de wèèk. Zonder diensjt ien de kérk én begrôven op ne verlouren oek van 't kérkof ien ongewadje grond. Zuuë goenk dat dèèn...
Ouver de begrôfenis zelf vertéljn mâ ne Guuëkenèèr dat da meigemokt èèt as kienjdj. Aj ietjn Georges Walrôves. Aj was van 1910 én a was den bruûr va Suzanne van mieëster Vandenbranden. Iek kwamp em teigen ien de joeërn taggeteg ien de Nuuë Kam ba Zjan én Theo. Zèèn famielje èè nog ien den Nuuë Kam gewoenjd... Aj woenjn ien Lôken, moeë as 'n noeë Guuëk kwamp, goenk 'n altèè ne kieë bienn bâ Zjan én Fieliep én Theo.
En a vertéljn azuuë: "Iek zôt ie dèèn ien de joengesskoul ien 't dérde of ien 't vierde. Iek was acht of neige joeër. Wèèln â-en dâ vuival ien 't Skoljnof uuëre vertéln. Da was gruuët nuus. 't Was ien d' ieëste dôgen van 1919. Op nen achternoên was 't skoul èùt. En zjuust op dâ momént vertrok oeën 't sprèùtkot ne skaa-e stoet. Twieë mann dreigen 't liechter. Doeë achter stapn 'n vraa én e kienjdj, de vraa van Blienk én ze motjn.
Wèèle, gruuëte sloebers, liêpen doeë achter. En wèèle marsjeirn én riêpe lienks réchs lienks réchs gelék as men de sjaldoeëtn â-e zieng doên. Zuuë stapn wèèln de Plosbérg op. Doeë stont veil volk te loenken oeën de kant van 't stroeët. Doeë stonte zelfs Iengelske sjaldoeëtn te loenken. En ieëne vandei mokn ne fotou. Het liechter wier neigezétj én mei zjieëln ien de puut geloeëtn. Da was lienks van de kérk, apuipré op de plosj woeë da naa et bieljdj van 't Eèleg Et stoeët. Tot doeë kwamp dèèn t' kérkof.
Zuuë vertéljn Zjors Walrôves mâ én a wiest nog te zéggen dat de vraa van Blienk zou gezèèd émmen as ze ien Guuëk toêkwamp vui ui-e man te begrôven: "Moête ze devui ne ménsj afskiêtn?"
Tèùs ém ek diekes d' iestoure va Blienk uuëre vertéln. Moeë 't és vandôg nog altèè niê klèèr wie da geskoutn â. 'n Ieëne zèèt da 't Bèèr Ieëkaat was van de Lienjenbérg. En nen andere zèèt dat Pietjen èùt Bèèl van 't Prienjdoeël was. En nog ander zéggen da 't Bèèr Ieëkaat van 't Prienjdoeël was. Iek ém nieks kuune weirvénjn ien 't archief van 't gerécht. Alle dossiers van muuërdzôken èùt dei joeërn zén ien den twieëden uirlog ien den brand gebleiven van 't Zjustiêsepalèès. Iek zou naa ien de gazétn van dei joeëre moête zuûken oem te zien wat dat er zjuust gebuid és én wiê da geskoutn èèt.
( Moeë devui moên ek noeë Bruusel ien de Kuinienkléke bibliotheek. Da zal der nog wel ne kieë va kommen... )
Wa stont er devan in de gazet van den 29sten deisémber 1918? Awel, oemlangs kreig ek van Louis Vandenneucker twieë artikels èùt La Dernière Heure. En wa leis ek doeë?
Op 't grondgebied va Guuëk, niê vèè van de grénsj van Brôbant én Uuëst-Vlonjern op 't gehucht van de Drâ Eizjipn stoeët e gruuët of.
Den donderdagnacht sliêpen de mensjke van 't of. Al mei ne kieë wier de dui van 't èùs mei ne joefer ingesleigen. Vuuftiên manne mei revolvers sproenken binnen. Ze skoutn in de loecht oem de ménsjken benaat te môken, moeë den boêr kreig nes kuit in z'n skaa-er.
Dèèn vriêgen de bandiêtn eitn én drinken. Ze droenken biê én ôten bruuëd mei ésp én dèèn begoeste ze alle kasn én kommoudes én skèùven lèèg te môken. Azuuë vonte ze e kofferken mei tietels vui 'n wèèrde va mieër as 75 000 frang én 'n bezze mei veil Dosjke marken.
Ieën dat doeë uuk op 't of woenjn én bouven 't stal sliêp, koest em èùt de voête môken zonder dat de diêven da wiesn. Al 't gat van den uuëzolder oeën 'n achterkant van 't of gerokn aj wég én liep tot bâ de gebuûrn.
A kwamp weir mei ander boêrn mei gewèèrn én revolvers.
Op dat uuëgenblik â-en dei lerren dui dat er ranfôr was én ze mèùzn der vanonder. Doeë wier ouver én weir geskoutn. De bandiête gerokn wég moeë ieëne was blèève liggen oeën d'ôg.
Aj â ne kougel gad twèèzent dui zèè kop, vanachter in zèèn nék én a was ter èùtgekommen dui ze réchteruuëg.
Et parkét kwamp én de zjandérmen mokn de zakke lèèg van den duuën. Ze vontn de bezze mei géljdj, moeë gieëne paspôr. Aj â in z'n and nog nen Dosjke revolver, mei nog ieëne kougel in den troemel, aj â der dus al elf geskoutn.
Niêmanten érkoest dânen duuë pérsuuën. A zôg er uuk niê èùt as nen boêr of ne wérkman. Devui woeëre z'n klieëre veil te skuuën. Aj â lèèren bottinen oeën, nuû én diêr bieënstukken.
Ze gezicht was nog joenk, mei 'n vosse moestasj én a was niê brèùn verbrand gelék as ieënn da bèùte wérkt. Ze vél wa swuut, zuuëwél z'n érmen as zèènn nék én z'n ann woeëre geswanjeid. 't Was ne sjieken tiep.
De zjuûzje stuûrn twieë wétsdoktours oem et miesteire op te losn. Ze pakn vingerafdrukken van t lèèk én ze vertrokke weir noeë Brussel. Doeë ân ze de vingerafdrukken van al wie da ne kieë verourdieljdj was. Nog gieën twieë uûrn dernô wieste ze wie dat den duuë was. 't Was ne zeikere Jacobs dat al ne kieë drâ monjdj in den bak gezeitn â vui inbrôk as 'n nog in Berchloemek woenjn.
De man wier gezocht. Het gerécht wist dat 'n naa in Anderlecht woenjn niê vèè van 't gemanjtjenèùs. As de polies doeë toê kwamp, dèèn kwamp et èùt dat 'n al wég was van den dag van den ouverval in Guuëk én uuk dat 'n twieë doge loeëter niê op de begrôfenis was van z'n bruûr dat in den uirlog gesnuiveld was.
De polies dei-en èùszuûking én vont 'k weit niê oêveil gepikt dingen. En de vraa va Jacobs verklèèrn dat ui-e man ui loeëte zitn â nô 'n ruûze én aj â gezèèd da ze em nuût nemieë zou weirziên. En ze vroeg oeën de polies wat da ze moest begienn as moêder van verskillende kadei-en...
Moeë de onderzuûkers geluuëvn ui niê én ze wier opgesloutn. En nog viêr kameroeëtn va Jacobs wiern uuk opgepakt want z' â-en niet tèùs geslôpen den nacht van den ouverval in Guuëk én z' en koesn niê zéggen woeë da ze woeërn op de momént van de inbrôk.
Het gerécht pâzn da ze 'n bénje gepakt â-en woeë dat de ménsjke va Guuëk én oemstreike veil skriek van â-en. Want in den nacht van 20 op 21 deisémber was 'n ander of ien Guuëk ouvervaln én doeë woeëre vèèf ménsjke gekwésjtj dui kougels.
Tot zuuëvèè et nuûs ien de gazét.
"